Dla części studentów pierwszym doświadczeniem związanym z kontaktem z pracodawcą jest konieczność zrealizowania praktyki studenckiej. Wymagany okres praktyk jest krótki, zatem forma współpracy nie jest aż tak kluczowa i możliwe są pewne ustępstwa. Tym bardziej, że korzyści dla pracodawcy wynikające z przyjęcia do pracy osoby o niewielkim doświadczeniu są mniejsze niż w przypadku osoby z doświadczeniem. Oczywiście warto walczyć o atrakcyjne warunki zatrudnienia, jednak pozycja negocjacyjna osób z mniejszym doświadczeniem będzie trudniejsza. Tak naprawdę przed prawdziwymi dylematami młodzi ludzie stają najczęściej dopiero w momencie rozpoczęcia pracy na dłuższy okres czasu. Regulacje zawarte w polskim prawie pozwalają pracodawcom na nawiązanie współpracy z nowymi osobami na kilka sposobów. Do najczęściej spotykanych w ogłoszeniach o pracę należą: umowa o pracę, umowa zlecenie oraz B2B. Dla wielu osób najbardziej pożądaną opcją, która wydaje się zapewniać względne bezpieczeństwo i stabilizację jest umowa o pracę. Zdarza się jednak, że na umowę o pracę na czas nieokreślony trzeba sobie zapracować stażem pracy, bowiem pracodawcy nie zawsze chętnie decydują się na tę formę współpracy z nowymi pracownikami. W związku z tym nawet oferując pracownikowi umowę o pracę, w pierwszej kolejności zdecydują się raczej wybrać umowę na okres próbny. Wiedza na temat poszczególnych możliwości oraz różnic pomiędzy nimi jest kluczowa dla wyboru optymalnej opcji pod względem zarobków, gwarancji stabilności zatrudnienia, naszego doświadczenia oraz zasad, na jakich będziemy chcieli wykonywać zadania.
Umowa o pracę
Zgodnie z definicją zawartą w art. 22 § 1. Kodeksu pracy „przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.” Oznacza to, że nawiązanie współpracy na wyżej określonych zasadach jest zatrudnieniem rozumianym jako stosunek pracy. Nawet jeżeli pracodawca zawrze z pracownikiem inny rodzaj umowy, zachowanie tych warunków wykonywania pracy jest kluczowe dla określenia właściwej formy nawiązania współpracy. Zatem możliwe jest dochodzenie swoich praw na drodze sądowej, dlatego znajomość definicji stosunku pracy jest bardzo istotna. Umowa o pracę powinna zostać zawarta na piśmie ze wskazaniem okresu na jaki zostaje zawarta. Do wyboru są: okres próbny, czas określony lub nieokreślony. Kodeks pracy reguluje okresy wypowiedzenia umowy o pracę zgodnie z czasem na jaki została zawarta. Do najważniejszych zalet umowy o pracę możemy zaliczyć płatny urlop wypoczynkowy oraz zwolnienia chorobowe, dodatkowe benefity oferowane przez organizację, zagwarantowane minimalne wynagrodzenie za pracę (w 2022 r. 3010 zł brutto przy zatrudnieniu na pełny etat), ochronny okres wypowiedzenia, regulowany czas pracy oraz mniejszą odpowiedzialność, ponieważ zadania wykonywane są pod kierownictwem pracodawcy. W przypadku zawarcia umowy na czas nieokreślony jest to forma współpracy dająca największe bezpieczeństwo zatrudnienia. Pracodawca jest zobowiązany do odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne oraz składki zdrowotnej do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (składki ZUS). Warto również dodać, że status pracownika jako studenta studiów dziennych nie zwalnia pracodawcy z tego obowiązku. Do 26 roku życia pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę obowiązuje zwolnienie z odprowadzania podatku dochodowego na podstawie przepisów dotyczących zwolnienia PIT dla młodych, pod warunkiem nieprzekroczenia określonego progu dochodu. Minusem dla niektórych może być pewne ograniczenie związane z koniecznością wykonywania zadań zgodnie ze sztywnymi zasadami ustalonymi przez pracodawcę oraz regulowanymi przez kodeks pracy.
Umowa zlecenie
Zasady umowy zlecenie reguluje Kodeks cywilny, zatem nie mamy tutaj do czynienia ze stosunkiem pracy, a umową cywilnoprawną. W przypadku umowy zlecenia jedna strona jest zleceniodawcą, a druga zleceniobiorcą. Przedmiotem tej umowy jest wykonanie ustalonych przez strony zadań, czyli zlecenia właśnie. W umowie mogą znaleźć się zapisy które doprecyzowują sposób wykonania zlecenia. Zleceniodawca może zabezpieczyć się również poprzez wskazanie obowiązującego okresu wypowiedzenia, jednak jeśli taki zapis nie znajdzie się w umowie, może być ona rozwiązana bez zachowania okresu wypowiedzenia. W tym przypadku status studenta ma znaczenie, ponieważ powoduje zwolnienie z odprowadzania składek ZUS za zleceniobiorcę do dnia ukończenia przez niego 26 roku życia lub momentu wykreślenia z listy studentów. Podobnie jak w przypadku umowy o pracę możliwe jest zwolnienie z odprowadzania podatku dochodowego dla osób do 26 roku życia. Zatem jest to korzystne rozwiązanie dla osób, które łączą studia ze zdobywaniem doświadczenia. Ta forma współpracy nie gwarantuje dużego poziomu stabilizacji, jednak umożliwi zdecydowanie większą elastyczność wykonywania obowiązków. Umowa zlecenie posiada również zagwarantowaną minimalną stawkę godzinową, która w 2022 r. wynosi 19,70 zł brutto. Minusem może być brak zagwarantowanego płatnego urlopu wypoczynkowego. Umowa zlecenie nie wlicza się także do stażu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze.
Jednoosobowa działalność gospodarcza
Ogłoszenia rekrutacyjne zawierają niekiedy zapis o możliwości współpracy w ramach B2B. Co to oznacza? Jest to popularne określenie własnej działalności gospodarczej, gdzie obie strony posiadają podobny status, czyli biznes współpracuje z biznesem. Nie jest to zatem tak naprawdę forma zatrudnienia, a bardziej współpraca na podstawie umowy cywilnoprawnej. Wybór tej ścieżki nie wiąże nas z jednym pracodawcą, możemy jednocześnie wykonywać kilka zleceń. Sami możemy wybierać z kim podejmiemy współpracę i na jakich zasadach. Może być to dobrą opcją dla osób, które cenią sobie dużą swobodę działania oraz nienormowany czas pracy. Własna działalność gospodarcza daje również możliwość wyboru najkorzystniejszej dla nas z kilku formy opodatkowania. Tak więc ta forma ma wiele korzyści, jednak warto pamiętać, że własny biznes to też pewne ryzyko związane z pełną odpowiedzialnością za swoją pracę i czuwanie nad formalnościami m.in. poprawnym prowadzeniem dokumentacji firmy czy związanymi z opłacaniem podatków oraz składek ZUS. Nie możemy liczyć w tej kwestii na pracodawcę czy zleceniodawcę. Rozwiązaniem może być skorzystanie z pomocy biura rachunkowego, ale wiąże się to z kolejnymi kosztami. Ponieważ sami jesteśmy szefami to decydujemy o swoim urlopie, natomiast warto mieć na uwadze, że jeśli nie pracujemy to nie zarabiamy. W efekcie może okazać się, że pracujemy więcej godzin niż na etacie. Minusem tej opcji może być brak stabilizacji oraz przywilejów dostępnych przy zatrudnieniu przez pracodawcę. Przedsiębiorców nie obowiązuje zwolnienie z opłacania składek ZUS oraz zwolnienie z podatku dochodowego osób do 26 roku życia. Podsumowując, dla osób bez doświadczenia może być to duże wyzwanie.
Umowa o praktykę absolwencką
Mało znaną wciąż formą nawiązania współpracy jest umowa o praktykę absolwencką. Jej zasady reguluje Kodeks pracy oraz Ustawa o praktykach absolwenckich. Może okazać się bardzo korzystna w szczególności dla osób zdobywających swoje pierwsze doświadczenia zawodowe, którym zależy na realizacji krótkiej praktyki przy minimalnej ilości formalności. Praktyka absolwencka odbywa się na podstawie pisemnej umowy zawartej pomiędzy praktykantem a podmiotem przyjmującym na praktykę. Jej głównym celem jest umożliwienie osobom młodym zdobycia praktycznego doświadczenia. Może być zawarta z osobą, która ukończyła co najmniej gimnazjum lub ośmioletnią szkołę podstawową oraz nie ukończyła w dniu rozpoczęcia praktyki 30 roku życia. Maksymalny czas trwania takiej umowy z jednym podmiotem wynosi 3 miesiące, a tygodniowy wymiar czasu pracy nie może przekroczyć 40 godzin oraz 8 godzin dziennie. Może być płatna lub bezpłatna. Wysokość miesięcznego świadczenia pieniężnego za praktykę absolwencką nie może przekroczyć dwukrotności minimalnego wynagrodzenia za pracę. Jeśli strony ustalają wynagrodzenie za pracę, okres wypowiedzenia wynosi jeden tydzień. Podmiot przyjmujący na praktykę nie jest zobligowany do odprowadzania za pracownika składek do ZUS. Ma natomiast obowiązek zapewnienia ubezpieczenia od nieszczęśliwych wypadków. Studenci studiów dziennych mogą posiadać takie ubezpieczenie dzięki zgłoszeniu do ubezpieczenia przez uczelnię. Do najważniejszych zalet tej formy można zaliczyć ograniczoną ilość formalności oraz możliwość odbywania praktyki w dowolnym miejscu. Warto jednak wybrać firmę, która umożliwi nam zdobycie doświadczenia w dziedzinie, którą się interesujemy. Minusem może być narzucona maksymalna wysokość wynagrodzenia oraz czas określony, na jaki umowa może zostać zawarta.
Inne opcje
Jednak to nie wszystko, ponieważ istnieje więcej możliwości związanych ze zdobyciem doświadczenia. Nie są one prawdopodobne tak atrakcyjne jak opisane powyżej, dlatego warto je rozważyć w momencie trudności ze znalezieniem stałego zatrudnienia z uwagi na brak doświadczenia.
Umowa o dzieło jest kolejną umową cywilnoprawną, nazywaną umową rezultatu ze względu na zapisy Kodeksu cywilnego. Poprzez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania określonego dzieła. Natomiast zamawiający zobowiązuje się do zapłaty ustalonego wynagrodzenia.
Kolejną opcją jest umowa o pracę tymczasową oferowana przez agencje pośrednictwa pracy. Warunki jej zawarcia reguluje Ustawa o zatrudnieniu pracowników tymczasowych. Zatrudnienie następuję w celu wykonywania pracy tymczasowej na rzecz oraz pod kierownictwem pracodawcy użytkownika (firmy do której zostaniemy skierowani) przez okres nie przekraczający łącznie 18 miesięcy w ciągu kolejnych 36 miesięcy. Zatem należy pamiętać, że naszym pracodawcą/zleceniodawcą nie jest firma w której wykonujemy obowiązki, a agencja pracy tymczasowej.
Zdarza się, że organizacje pozarządowe oferują możliwość zdobycia doświadczenia w ramach umów o wolontariat, które nie są odpłatne. Działanie to regulują zapisy Ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Stronami są korzystający i wolontariusz. Umowa zobowiązuje korzystającego do wystawienia zaświadczenia po zakończeniu umowy. Umowa, której czas trwania wynosi powyżej 30 dni, powinna być zawarta na piśmie.
Ostatnia możliwość, do której chciałabym nawiązać, to staż z Urzędu Pracy. Jeśli nasze poszukiwania zatrudnienia po zakończeniu studiów nie przynoszą efektów warto rozważyć sprawdzenie oferty Urzędów Pracy. Umożliwia on odbycie stażu w firmie, którą jesteśmy zainteresowani ze wsparciem środków publicznych. Jest to dobry sposób na zdobycie doświadczenia, szczególnie w mniejszych miejscowościach, gdzie mamy najczęściej ograniczone pole wyboru. Tutaj właściwym aktem prawnym będzie Ustawa o promocji zatrudnienia oraz instytucjach rynku pracy.
Powszechnie znane są dwie z pozoru podobne formy świadczenia pracy przez pracownika, czyli umowa o pracę lub umowa zlecenie. Jednak różnica pomiędzy nimi jest diametralna, a zasady współpracy regulują zupełnie inne akty prawne. Z kolei własna działalność gospodarcza daje swobodę działania oraz elastyczność. Warto jednak rozważać różne opcje, w szczególności jeśli rynek pracy stawia nam wymagania i konieczne będzie włożenie dużego wysiłku w zdobycie pierwszego doświadczenia. Na Politechnice Wrocławskiej realizowany jest projekt „ZPR PWr – Zintegrowany Program Politechniki Wrocławskiej”, w ramach którego już w marcu rozpoczyna się kolejna edycja staży finansowanych ze środków unijnych. Staże będą odbywać się na podstawie umów trójstronnych pomiędzy przyjmującym na staż, uczelnią a studentem. Szczegóły będzie można znaleźć na stronie internetowej projektu: zpr.pwr.edu.pl w zakładce staże. Niezmiennie zapraszam również do umówienia się na konsultację indywidulaną z doradcą, aby ułatwić sobie rozpoczęcie przygody z rynkiem pracy.
Autor: Karolina Zdunek
